کم خونی فقر آهن
کمبود آهن، چرا؟
بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت، امروزه بیش از 2 میلیارد نفر در دنیا از دریافت حداقل مقدار ریزمغذی‌هایی که برای یک زندگی سالم مورد نیازند، محرومند
برخی از این مواد مغذی دارای نقش‌های بسیار حیاتی در بدن بوده و کمبود آنها مشکلات جدی و جبران‌ناپذیری را به همراه دارد که در برخی موارد حتی به مرگ منتهی می شود. در این میان کمبود آهن از شایع‌ترین کمبودهای تغذیه‌ای در جهان است و به دلیل اهمیت آن در خونسازی، کمبود آن مشکلات عدیده‌ای را به همراه دارد.
. به علاوه، عوارض ناشی از کمبود این ماده مغذی شامل مواردی مانند کاهش ضریب هوشی، کم شدن کارایی، تغییر رفتار، بی‌حوصلگی، کاهش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها، خستگی زودرس و ضعف جسمانی و مهم تر از همه کم خونی است
کم‌خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع کم‌خونی در جهان بوده و عمده‌ترین علت آن دریافت ناقص آهن است که می تواند عواقبی نظیر افزایش خطر مرگ و میر مادران و جنین، وقفه و یا کاهش سرعت رشد کودکان، اختلال رشد و نقص تکامل جسمی در کودکان، کاهش فعالیت بدنی، تمرکز ذهنی و بهره‌وری در تمامی گروه های سنی را به همراه داشته باشد.
اسید فولیک نباید با آهن اشتباه شود چرا که این دو با هم فرق دارند، تجویز اسید فولیک به منظور جلوگیری از ناهنجاری‌های مادرزادیست در صورتی که آهن جهت جبران کم خونی تجویز می شود و ناهنجاری های مادرزادی یک پدیده جدا از کم خونی محسوب میشود
به روش‌های گوناگون می‌توان مانع از بروز برخی انواع کم خونی شد که مجموعه‌ای از آنها در زیر آمده است؛
- مصرف غذاهای حاوی آهن زیاد از جمله گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم‌مرغ، میوه‌های خشک شده، عدس و لوبیا، سبزیجات سبز برگ پهن مانند اسفناج، کلم و یا غله‌های حاوی آهن غنی شده.
- مصرف مواد خوراکی که جذب آهن را در بدن افزایش می‌دهد مانند آب پرتغال، توت فرنگی، کلم و یا سایر میوه‌ها و سبزیجات حاوی ویتامین C.
- خودداری از نوشیدن قهوه و چای همراه با وعده‌های غذایی چرا که این نوشیدنی‌ها جذب آهن در بدن را دشوار می‌کند.
- کلسیم جذب آهن را مشکل می‌کند لذا برای به کار گرفتن بهترین روش برای مصرف کلسیم به میزان مناسب و کافی با پزشک متخصص باید مشورت کرد.
- اطمینان از مصرف کافی فولیک اسید و ویتامین B-12 در رژیم غذایی
- مشاوره با پزشک برای خوردن قرص‌های مکمل آهن چرا که مصرف این قرص بدون مشورت با فرد متخصص صحیح نیست. این قرص‌ها در دو نوع فروس و فریک ارایه می‌شوند. جذب فروس در بدن بهتر صورت می‌گیرد اما اثرات جانبی
مانند تهوع، استفراغ و اسهال در پی دارد با این حال این اثرات جانبی را می‌توان با کمک برخی
موارد مصرف: این دارو در کم‌خونی ناشی‌از فقر آهن مصرف میشود.
مکانیسم اثر:
آهن یک عنصر اساسی و لازم‌برای ساخت هموگلوبین است. آهن بمقدارمناسب برای خونسازی و در نتیجه تامین‌ظرفیت انتقال اکسیژن خون ضروری است.این عنصر در ساخت میوگلوبین نیز عملی‌مشابه به‌عهده داشته و همچنین به‌عنوان‌کوفاکتور چندین آنزیم اساسی، مانندسیتوکروم، نقش دارد. آهن برای متابولیسم‌کاتکول‌آمین و عملکرد صحیح نوتروفیلهانیز ضروری است. آهن موجود در غذا یامکملهای غذایی، پس از مصرف خوراکی،بشکل آهن دو ظرفیتی از سلولهای مخاطی‌عبور کرده و به ترانسفرین پیوند می‌یابد. دراین حالت، آهن برای ساخت گلبولهای قرمز،به مغز استخوان منتقل میشود.
عوارض جانبی:
تحریک مجرای گوارش‌بامصرف این دارو گزارش شده است.تهوع و درد اپی‌گاستریک وابسته به مقدارمصرف است. مصرف آهن از راه خوراکی‌در بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده،ممکن است سبب تشدید اسهال شود.مصرف آهن از راه خوراکی ممکن است‌سبب بروز یبوست، به ویژه درسالخوردگان شود.
تداخل‌های دارویی:
مصرف همزمان آهن باتتراسیکلین‌های خوراکی، ممکن است سبب‌کاهش جذب و اثرات درمانی تتراسیکلین‌هاشود.
نکات قابل توصیه:
ـ دارو باید با معده‌خالی، یک ساعت قبل یا دو ساعت پس ازغذا مصرف شود، اما به‌منظور کاهش‌احتمال بروز دل آشوبه، این دارو رامی‌توان همراه با غذا مصرف نمود.
ـ برای جلوگیری از لکه‌دار شدن دندانها وپوشاندن طعم دارو، محلول خوراکی دارو راباید همراه با آب یا آبمیوه و با استفاده از نی‌مصرف نمود. هنگام مصرف قطره خوراکی،قطرات دارو باید بر روی زبان ریخته شوند.
موارد مصرف:
اسید فولیک بمنظورپیشگیری و درمان حالات مرضی ناشی ازکمبود این ویتامین مصرف میشود.
مکانیسم اثر: اسید فولیک، پس از تبدیل‌به‌اسید تتراهیدروفولیک، برای تولیدگویچه‌های قرمز، سنتز پورین وتیمیدیلات‌ها، متابولیسم اسیدهای آمینه ازقبیل گلیسین و متیونین و هیستیدین‌ضروری است.
موارد منع مصرف:
ـ این دارو دربیماریهای بدخیم، مگر در مواردی که‌کم‌خونی مگالوبلاستیک به‌علت کمبود فولات‌عارضه مهمی باشد، نباید مصرف شود.
ـ این دارو در درمان کم‌خونی پرنیسیوزآدیسونی و سایر حالات مرضی ناشی ازکمبود ویتامین B12به‌تنهایی نباید مصرف‌نشود. زیرا ممکن است سبب تحلیل رفتن‌تحت حاد طناب نخاعی شود
نکات قابل توصیه:
ـ فقط زمانی از راه‌تزریقی مصرف شود که مصرف خوراکی‌آن بدلیل مشکلاتی مانند تهوع، استفراغ،شرایط پیش از عمل یا بعد از عمل یاسندرمهای سوء جذب یا پس از برداشت‌قسمتی از معده امکان‌پذیر نباشد
